“Azərbaycanda qiymətlərin bahalaşması ölkədə məhsul defisiti və ya idxalla bağlı deyil”.
Gununsesi.org xəbər verir ki, bunu millət vəkili Vahid Əhmədov “BBC Azərbaycanca”ya müsahibəsində deyib. O, bildirib ki, ərzaq məhsullarının qiymətinin bahalaşmasının subyektiv səbəbləri var.
Radioya danışan alıcılar məhsulların qiymətində azı 5 qəpik artımın olduğunu bildirirlər. Təhlilçilər süd, yulaf, lavaş və başqa ərzaq məhsullarında qiymət artımını məhsuldarlığın aşağı olması və idxalla əlaqələndirirlər.
Hansı məhsullarda bahalanma var?
“Son zamanlar qiymətlərdə təxminən, 10-20 qəpik artım var. Baxır məhsula. Bax, indicə nəvəm üçün kaşa aldım, 10 qəpik bahalaşıb. Üç manat pensiya artırıblar, əvəzini çıxmalıdırlar axı”. “Milla yerli məhsuldur. Ancaq indi bahalaşıb. Qiyməti təxminən 55 qəpik artıb. İki-üç ədəd alanda, əməlli-başlı fərq edir”, alıcılardan biri şikayətlənir.
Alıcı qadınlardan biri deyir ki, əvvəllər 39 qəpiyə aldığı lavaş indi 50 qəpiyədir? “Dollar qalxmayıb, devalvasiya yox, işığın qiyməti də artmayıb mən bilən, birdən-birə lavaşın qiyməti niyə 25 faiz qalxsın ki?! Unla sudur da qarışdırıb, bişirirlər“.
Makaronların bəzilərinin qiyməti də 3-5 qəpik artıb.
“Bəzi məhsulların qiymətində fərq var. Ancaq bu, mənim üçün elə ciddi rəqəm deyil deyə, fərq etmir”, alıcılardan biri deyir. Digər alıcı isə deyir ki, bahalaşma təkcə ərzaq qiymətlərində deyil.
“Hər şeyin qiyməti qalxıb. Mağazalarda qiymətlər son 2-3 ayda yavaş-yavaş qalxır. Maraqlıdır ki, niyə bu qədər oynayır qiymətlər?” alıcı sual edir. Digər bir müştəri isə bahalaşmanı çay və qəndin qiymətlərində hiss etdiyini deyir.
Daha bir alıcı isə ayrı-ayrı marketlərdə eyni məhsula müxtəlif qiymətlərin qoyulmasının insanları çaşdırmasından şikayətçidir: “Ancaq müxtəlif marketlərdə müxtəlif qiymətə alış-veriş etsən belə, standart ərzaqları alanda hiss edirsən ki, əvvəlkindən daha çox pul gedir”.
Jurnalistlər qiymət artımını araşdırarkən, həm də Bakıdakı üç böyük marketdə bəzi məhsulların qiymətlərini müqayisə edib. Qiymətlərə gəlincə, eyni adlı bəzi məhsulların müxtəlif marketlərdəki fərqi təxminən belədir:
| Məhsullar | Qiymətlər (Fərqlə. AZN) |
| Tulçinka yağı (72,5%) | 4,59 – 4,69 |
| 10 ədəd ağ yumurta | 1,70 – 1,79 |
| Çay 450 qramlıq | 9,05 – 9,08 |
| Kartof | 0,60-0,69-0,75 |
| Soğan | 0,69 |
| Fairy 1 litr | 3,52-3.65-3,77 |
| Dex sabunu | 1,19 – 1,30 |
| Arielyuyucu tozu1,5 kq | 6,85-5,49 |
“BBC Azərbaycancan”ın müxbiri Bakının ən ucuz kimi təqdim olunan böyük marketlər şəbəkəsindən birində öz alış-veriş çekləri ilə dekabr-fevral ayları arasında bəzi məhsulların qiymətlərinin necə dəyişdiyini göstərir. Monitorinqin nəticələrinə görə, qiyməti artan yerli məhsullar arasındaDelicate buğda ununun 1 kiloqramı 0,85 qəpikdən 1,05 manat olub.
“Delicate” mərcinin 800 qramı 1,84 manatdan 2,19 manata qalxıb. Camış qatığı 0,25 qəpik, soğan 0,41 qəpik, pomidor 2,50 manat, “Milla” südünün bir litri isə 40 qəpik bahalaşıb.
Ərzaq, xüsusilə ağartı məhsullarının qiymətinin 15-20, bəzi hallarda 40 qəpiyə qədər bahalaşması ilə bağlı müzakirələr sosial şəbəkələrdə hələ də davam edir.
“Təklif tələbi ödəyə biləcək qədər deyil deyə defisit yaranır”
Kənd təsərrüfatı məsələləri üzrə təhlilçi Vahid Məhərrəmli qiymət artımını məhsuldarlığın aşağı olması və idxalla əlaqələndirir. O bildirir ki, Azərbaycana idxal olunan məhsul əhalinin 60 faiz ehtiyacını təmin edir, bu isə yetərli deyil:
“Azərbaycan hökuməti iddia edir ki, əhalinin qidalanmasını təmin edə bilir. Lakin görünən odur ki, təklif tələbi ödəyə biləcək qədər deyil deyə defisit yaranır. Bu zaman da işbazlar yaranan vəziyyətdən istifadə edib, qiyməti artırmağa çalışırlar”.
V.Məhərrəmov bildirir ki, dünyanın heç bir yerində süd Azərbaycanda olduğu qədər baha deyil.
Ekspert hesab edir ki, bu məsələdə Azərbaycanda bir çox məhsulların məhsuldarlığının aşağı olmasını nəzərə almaq vacibdir:
“Bizdə məhsuldarlıq aşağı olduğu üçün məhsul baha başa gəlir. Məhsulun istehsalı az, xərci isə çoxdur. Elə bu da Azərbaycanda istehsal olunan məhsulun istehlakçıya baha satılmasına, qiymətlərdə isə mütəmadi artımın baş verməsinə gətirib çıxarır”.
“Kolxoz bazarı deyil ki, kim nə istəsə onu da etsin”
Millət Vəkili Vahid Əhmədov isə deyir ki, xaricdən məhsul idxal edilərsə, ya da valyutanın məzənnəsi dəyişirsə o zaman qiymət qalxa bilər. Azərbaycanda belədir ki, möhtəkirlər vəziyyətdən istifadə edib, bayramqabağı qiymətləri qaldırırlar. Analoji hadisənin hər il təkrarlandığını xatırladan deputat qiymətlərin hər dəfə qalxıb, sonra düşməməsinə təəssüflənir.
V. Əhmədov budəfəki qiymət bahalaşmasını Türkiyədə, İranda baş verən hadisələrlə əlaqəli ola biləcəyini ehtimal etsə də bildirir ki, Azərbaycanda qiymətlərin qalxmasının heç bir obyektiv əsası yoxdur:
“Ölkədə kifayət qədər ərzaq məhsulları istehsal olunur. Lakin dövlət özünü azı 80 faiz yerli istehsalla təmin etməlidir ki, təhlükəsiz dövlət hesab olunsun. Azərbaycan hələlik o səviyyəyə çatmır, lakin müəyyən ərzaq məhsullarının idxalı bahalaşmaya səbəb ola bilməz. Ölkədə yerli məhsul istehsal olunur, sadəcə sahibkarlar vəziyyətdən sui-istifadə edirlər. Kolxoz bazarı deyil ki, kim nə istəsə onu da etsin. Biz buraxa bilmərik kim nə istəyir, onu etsin. Cavabdeh qurumlar qiymət siyasəti ilə məşğul olmalıdırlar”.
Ağartı məhsullarına gəlincə, Vahid Əhmədov bu məhsulların Azərbaycanda qiymətinin baha olması faktı ilə razıdır:
“Biz ağartı məhsullarını ixrac da edirik. Kimsə ölkədə məhsul çatışmazlığı var, qiymətlər ona görə bahadır deyirsə, mən bununla razılaşa bilmərəm. Sadəcə sahibkarlar anlamırlar ki, bu əhali bizimdir, qiymət üzərində bu qədər oynamaq olmaz”.
Süd məhsulları ilə bağlı rəqəmlər necədir?
Azərbaycanda 2014-cü ildə təsdiqlənmiş minimum istehlak səbətinə görə, hər bir şəxsin süd və ya süd məhsulları üzrə illik istehlak norması 232 litrdir. Statistika komitəsinin saytında son məlumat 2017-ci ilə aiddir. Orada göstərilir ki, həmin ildə Azərbaycan hökuməti 2,5 milyon tona yaxın süd və süd məhsulları tədarük edib. Bunun da təxminən 400 min tonu idxalın payına düşüb.
Həmin ildə Azərbaycan əhalisinin sayı isə 9 milyon 854 min nəfər olub.
Statistik məlumatlarda o da göstərilir ki, Azərbaycan hökuməti 2017-ci ildə heyvandarlıq məhsulları – süd və süd məhsulları ilə özünütəminetmə səviyyəsi təxminən, 86 faiz olub.
Antiinhisar Siyasəti və İstehlakçıların Hüquqlarının Müdafiəsi Dövlət Xidmətindən və İqtisadiyyat Nazirliyindən məsələ ilə bağlı cavab almaq mümkün olmayıb.
