Manatı nə gözləyir? Artıq aylardır ki, ictimaiyyəti bu sual düşündürür. Hətta hökumətin daxilində bununla bağlı qeyri-müəyyənlik mövcuddur. Ən azı maliyyə blokunda Mərkəz Bankla Maliyyə Naziriyi arasında həmişəki fikir ayrılığı qalmaqdadır.
Gununsesi.info İqtisadi Təşəbbüslərə Yardım İB-nin ekspert Samir Əliyevin şərhinəəsasən, bildirir ki, yay aylarında kəskin məzənnə dəyişikliyinin olmayacağınıbəlli idi.
“Kəskin məzənnə dəyişikliyi baş vermədi. Doğrundan da yüksək tələbata rəğmən manat dollara münasibətdə dəyərini iyunda 3.3%, iyulda 3% itirdi. Yəqin ki avqust ayında da ucuzlaşma həmin səviyyədə olacaq. Halbuki mayda manat 1,1% bahalaşa bilmişdi. Bu 3 ay ərzində yumşaq devalvasiyanın şahidi olduq”-deyən iqtisadçıəlavə edir ki, manat bu müddətdə dəyərini 9% itirdi. Onun sözlərinə görə, iyun ayından başlayaraq valyuta hərraclarında tələb təklifi 10-12 dəfəüstələməsi manatın məzənəsində təsirini göstərdi: “Hətta neftin bahalaşması manatı xilas edə bimədi. Tələbatın yüksək olmasının səbəbləri çoxdur: idxalın artması, bankların borc öhdəliklərini yerinə yetirməsi, bağlanan bankların qaytarılan əmanətlərinin dollarlaşması, turizm mövsümü və s. Qısası banklarda dollar qıtlığı var. Bankdan kənar dollarlar ya ölü kapital kimi yatır, ya da kapital şəklindəölkəni tərk edir”.
S.Əliyevə görə, sentyabrdan başlayaraq yeni şərait yaranır: “Təəssüf ki, manatın sabitliyi təmin edəcək şərait yoxdur. HəttaMərkəzi Bank valyutahərracına 600 milyon dollar çıxarıbbanklarıntələbatını tam ödəsəbeləzəmanətyoxdurki, növbətihərracdayenitələbatyaranmayacaq.Səbəbsadədir.Ölkədənrəsmivəqeyri-rəsmişəkildəkapitalaxınımövcuddur.Ölkəyəisəhəmişəkindəndəfələrləaz dollar gəlir. Ölkəyəvalyutagətirənkanallardanancaqbiri – NeftFonduişləyir.Mərkəzi Bank xeylivaxtdırbazardaiştiraketmirvəhələkiazalmışehtiyatlarınıqoruyur.Digərkanalolan SOCAR-ın başıözproblemlərinəqarışıb.92 markalıbenzininidxalı SOCAR-aaydatəxminən 40 milyondollarabaşagələcəkvəistisnadeyilki, həminvəsaitbazardangötürüləcək. OnagörədəəsasyükNeftFondununüzərinədüşür. Fond 2016-cıildə 3,2milyardlıq dollar satıbvəhələkionunüçünnəzərətutulannormadanartıq dollar satmaqniyyətindədeyil. Mərkəzi Bank təxminən 800 milyonluq dollar satıbvəehtiyatlarının 4 milyarddanaşağıdüşməsinəimkanverməyəcək”.
İqtisadçıbildirirki, qeyri-neftixracına da belbağlamaqolmaz: “İlin 7 ayındaxariciticarətdövriyyəsində 167 mln 466 min dollarlıqmənfisaldoyaranıb. 2015-ci ilinmüvafiqdövrüiləmüqayisədəqeyri-neftixracında 30% azalma var. Beləvəziyyətdətədiyyəbalansında da mənfisaldonunolmasışübhəsizdir.
Neftinqiymətiisə 45-50 dollarlıqhəddəqərarlaşıbvəciddibahalaşmagözlənilmir. FED isəbuil 3 iclaskeçirəcəkvəgetdikcəehtimalınazalmasınarəğmənbirdəfəuçotdərəcəsiniartırmaqgümanolunur. Deməli, manataqüvvətverəcəkdaxilivəxariciamillərhələkibaşvermir.Onagörədəproqnozlar,əsasən,manatınnecəvəhansıhəddəqədərucuzlaşabiləcəyiüzərindəqurulabilər.Manatınbahalaşmasıüçünşəraityoxdur.
Hazırdahökumətindaxilindəmanatınməzənnəsinəmünasibətdəfikirayrılığımövcuddur. Bir tərəf yumşaq, digər tərəfsə kəskin devalvasiyaya maraqlıdır. Hələki birincilər prosesi nəzarətdə saxlayır. Ona görə də gözlənilməz hal (neftin kəskin ucuzlaşması, siyasi gərginlik, maliyyə panikası) olmazsa, ilin sonuna doğru manat dollara münasibətdə rəsmi məzənnəsi tədricən ucuzlaşacaq vəən azı 1.80 səviyyəsinə düşəcək. Əgər əvvəlki devalvasiyada olduğu kimi ikincilər təşəbbüsüələ alsalar (büdcə icrasında problemlər səbəbindən) onda manat ucuzlaşması daha kəskin ola bilər. Hər bir halda yumşaq devalvasiya siyasəti davam etdirilməlidir. Çünki kəskin devalvasiyanın acı nəticələri hələ də aradan qalxmayıb”.
Vüsalə RÜSTƏMOVA
Gununsesi.info
